काठमाडौं । लगानीकर्तासँग सेयर किन्ने पैसा अभाव भएको बेला आएको नीतिगत सुधार र अनलाइनको पूर्ण कार्यान्वयनले लगानीकर्ताहरुलाई खुसी तुल्याउन सकेको छैन । सरकारले गठन गरेको समितिले दिएको प्रतिवेदन कार्यान्वयन हुँदा १ सय अंकले बढेको सेयर बजार चर्चैचर्चाको विषय बनेको अनलाइन कारोबार सुरु हुँदा पनि सुस्त देखिएको हो ।

अघिल्लो साता करिब ४ करोडको कारोबार हुँदै रेकर्ड राखेको सेयर बजार यससाता पौने २ करोड पुग्न हम्मेहम्मे भएको छ । परिसूचक ३७ अंकले घट्नुका साथै बजारमा लगानीकर्ताको संख्या रकम हुँदा रहँदा कारोबार रकम पनि न्यून रहेको हो ।

यद्यपि, नेप्से अनलाइन कार्यान्वयन भएका कारण नेप्सेमा कारोबार रकम घटेको भने होइन । यसबीचमा लगानीकर्ताको मनोबल खस्काउने विभिन्न कारकले काम गरेको स्वयम् लगानीकर्ता बताउँछन् । आफूहरुसँग लगानी गर्ने रकमको अभाव भएको, बुकिङ क्लोज इफेक्ट, ब्याजदर कम नभएका कारण नै लगानीकर्ता हौसिन नसकेको उनीहरुको भनाइ छ ।

लगानीकर्ताले आन्दोलनमार्फत् राखेका मागलाई मुद्रा बजार तथा पूँजी बजारको अध्ययनको लागि गठित उच्चस्तरीय समितिले सम्बोधन गर्दै सम्बन्धित निकायको नामै किटान गरेर उक्त माग पूरा गर्न निर्देशन दिएको थियो ।

नीतिगत व्यवस्था भइसक्दा नेप्से अनलाइन कारोबार सुरु हुने पूर्वसन्ध्यामा परिसूचक दोहोरो अंकले घटेको थियो । नेप्सेले मंगलबारदेखि ‘बैंक इन्ट्रिगेसन’ सहितको अनलाइन कारोबार सुरु गरेको हो । उक्त दिनदेखि लगानीकर्ताले खरिदबिक्रीको आदेश घरमै बसेर दिन सक्छन् भने उनीहरुको कारोबार रकम पनि बैंकखातामै जोडिने वा घट्ने छ ।
सोदिन घट्नुको कारण लगानीकर्ताले बैंककहरुले ऋण दिन नसकेको तथा ब्याजदर उच्च हुनुको कारण रहेको विश्लेषण गरिएको थियो । सोही समय नेप्सेमा सूचीकृत कम्पनीहरुले बोनसका लागि बुकिङ क्लोज गरेका थिए । जसका कारण बजारमा केही दिन उत्साह देखिएन । नेप्सेले पनि केही कम्पनीहरुको मूल्य समायोजन गर्यो । मूल्य समायोजन भएपछि लाभांश नपाइने भएका कारण माग नबढेको जानकार बताउँछन् ।

सोही समयमा केही लगानीकर्ताले बजार परिस्थिति ठीक हुँदाहुँदै पनि चलखेल गर्न चाहनेले बजार घटाएको आरोप लगाए । सबै ठीकठाक चलिरहेको बजारमा कारोबार गर्नेको संख्या घट्नु र नेप्से पनि सोही समयमा ओरालो लाग्नुले चलखेल गर्ने हाबी भएको आरोप उनीहरुको छ ।

कारोबार सकिन एक दिनमात्र बाँकी रहँदा नियामक निकाय नेपाल धितोपत्र बोर्डले नेप्से र सीडीएससीलाई सेयर बजारका लागि आवश्यक व्यवस्था गर्न निर्देशन दियो । तर, पहिलो दिनदेखि नै घट्न थालेको सेयर बजार घट्ने क्रमलाई उक्त सम्बोधनले पूर्णविराम लगाउन सकेन ।

बोर्डले बैंकलाई ब्रोकरको लाइसेन्स दिने तथा टी+३को राफसाफलाई टी+१मा ल्याउने लगायतका निर्देशन दिए पनि बजारमा कुनै प्रभाव परेन । यही सिलसिलामा बिहीबार अर्थात् लगातार पाँचौं दिन पनि नेप्से घटेर बन्द भयो ।

किन यस्तो भयो ?
अर्थमन्त्रीद्वारा गठित कार्यदलले पुँजीबजार सुधारका लागि दिएको सुझावअनुसार राष्ट्र बैंकले तत्कालका नीतिगत सुधार औजार कार्यान्वयनले उत्साहित भएका लगानीकर्ताको खुसी यससाता देखिएको छैन । यही महिनाभित्र सरकारी ढुकुटीमा भित्रिने करले निम्त्याउने रकम अभाव र ब्याजदर घटाउन भइरहेको आनाकानीले लगानकर्तालाई पिरोलेको छ ।
चालू आवको दोस्रो त्रैमास बित्नै लाग्दा लगानीकर्ताहरुलाई बैंकको साँवा र ब्याज तिर्ने चटारो पनि उस्तै छ । यही कारणले अहिले नयाँ सुधारका व्यवस्था निल्नु न ओकल्नु बनेको छ । किनकी लगानीकर्ता चाहेर पनि लगानी गर्न सकेका छैनन् ।

पुस मसान्तमा करलगायतका रकम सरकारी खातामा जाने गर्छ । यसबेला लगानीकर्तासँग कारोबार गर्ने रकम अभाव हुनु र मनोबल नबढ्ने हुँदा बजारमा प्रभाव पर्ने गरेको छ । जानकारहरुले पनि बजारले गति लिन नसक्नुको कारण यीनै विषय औंल्याएका छन् ।

अर्कोतर्फ पछिल्लो समय बजारमा अल्पकालिन नाफा बटुल्ने लगानीकर्ता हाबी रहेका छन् । केही दिनमै करिब १ सय अंकले बढेको बजारबाट उनीहरुले ‘प्रोफिट बुक’ गर्न खोज्दा बजारमा करेक्सन देखिइरहेको छ ।

नेप्सेले गत मंसिर २३ गतेदेखि लगानीकर्तालाई युजरनेम र पासवर्ड उपलब्ध गराएको थियो । तर, बैंक इन्ट्रिगेसन थिएन । ब्रोकरले आफ्नो जोखिममा ६ सय जनालाई युजरनेम र पासवर्ड उपलब्ध गराएका थिए । हाल दैनिक १२–१५ जनाले मात्र अनलाइन कारोबार गर्दै आएका छन् ।

के भन्छन् लगानीकर्ता ?
नेपाल इन्भेस्टर्स फोरमका महासचिव राजन लम्साल बजार सुधारका कारकहरु सबै ठीकठाक भएपनि बजार घटिरहेको बताउँछन् । बाह्रखरीसँग कुरा गर्दै उनले एक साताअघि राष्ट्र बैंकको सुधारले परिसूचक बढेपनि अहिले उच्च अंकले घटिनहालेको तर सुस्त रहेको बताए । उनका अनुसार साताभर नेप्से घट्नुको कारण अन्य वर्ष झैं ‘पुस मसान्त’ नै हो ।
दोस्रो त्रैमास सकिन १० दिनमात्र बाँकी रहँदा केही तत्वले बजारमा प्रभाव पारेको उनको भनाइ छ । यो अवधिमा कर्जा लिएर सेयर बजारमा लगानी गर्ने लगानीकर्ता बैंकमा तिर्ने साँवा र ब्याजको जोहो गर्ने गर्छन् । उनले भने, “यसका साथै सूचीकृत कम्पनीहरुको दोस्रो त्रैमासको प्रगति विवरण प्रकाशित हुनै लाग्दा लगानीकर्ता ती कम्पनीको ग्रोथ र उनीहरुले दिने प्रतिफलको आधारमा लगानी गर्न ‘पर्ख र हेर’ को अवस्थामा रहेका छन् ।”

अर्कोतिर राष्ट्र बैंकले जति सुविधा दिए बजारमा तरता टाइट रहेको उनले दाबी गरे । यसका कारण लगानीकर्ताले कर्जा पाउन सकिरहेका छैनन् । यिनै कारण बजारमा गति नदेखिएको उनको भनाइ छ ।

नयाँ व्यवस्था कार्यान्वयनमा आउने समयमा यसरी नै भ्रम सिर्जना हुन गई के होला,कसरी अभ्यस्त हुने भन्ने जस्ता कुरा लगानिकर्तामा परेको सेयर लगानीकर्ता संघ नेपालका उपाध्यक्ष ताराप्रसाद फुल्लेलको अनुभव छ । “डिम्याट कार्यान्वयन गर्ने समयमा पनि उक्त व्यवस्थालाइ लिएर पनि लगानीकर्ताको मनोवल केही खस्किएको थियो,” बाह्रखरीसँग उनले भने, “नयाँ व्यवस्था सुरक्षित हुने र प्रविधि मैत्रि हुने भएपनि शुरूमा मनोविज्ञानले लगानीकर्तालाई प्रभाव पर्न जान्छ ।”

अनलाइन प्रणालि प्रविधिमैत्री भएको र यसप्रति अभ्यस्त हुनुपर्ने भएकोले यसमा अभ्यस्त हुन केहि समय लाग्ने कारणले आम लगानीकर्तामा आशंका उब्जिएको हो । उनले भने, “यसको कारण लगानीकर्ता स्वयम् वा यससम्बन्धमा सुसूचित बनाउने निकायको कमजोरी पनि हुनसक्छ ।” यसैगरी दोस्रो त्रैमास अन्त्यको प्रभाव पनि बजारमा परेको हुनसक्ने उनको ठम्याइ छ । ‘

'प्यानिक’ नहुन सुझाव 

बजार घटिरहँदा लगानीकर्ता मारमा परेका छन् । तीमध्ये कतिले आफ्नो दुःख देखाउन सकेका छैनन् भने कोही सार्वजनिक रुपमा प्रस्तुत भइसकेका छन् । अनुभवीहरुले भने सबै व्यवस्था ठीकठाक रहेको समयमा नआत्तिन आग्रह गरेका छन् । केही दिनको तलमाथिलाई अहिले घट्छ भनेर भ्रम छर्नु अर्थहीन भएको दावी उनीहको छ ।

फुल्लेल पनि लगानीयोग्य रकम सकिएको हो कि भन्ने शंका लगानीकर्तामा परेको हुनस्क्ने बताउँछन् । फुल्लेलले थपे, “तर, लगानीकर्ताहरु आत्तिहाल्नुपर्ने अवस्था छैन । किनकी सरकारी स्तरबाट सुधारका कदम चाल्न सुरु भइसकेका छन् ।

यस्तो रह्यो साता
कारोबार रकम आधाभन्दा कम, लगानीकर्ताको आर्धा खर्ब ‘चैट्’

साताको पाँचै दिन घट्दा नेप्से परिसूचकमा साताभर ३७ दशमलव १५ अंकको गिरावट देखिएको छ ।

अघिल्लो साताभर कूल १७ अंकले बढेको सेयर बजार पहिलो दिनै ३२ दशमलव २४ अंकले बढेर ११ सय ९८ दशमलव १८ को बिन्दुमा कायम भएको थियो । आइतबारको सुधार पछिल्लो ६ महिनाकै उच्च सुधार हो । 

मंगलबार र बुधबार भने कार्यदलको कार्यान्वयनले दिशा नलिँदा लगानीकर्तामा कन्फिडेन्स कायम हुन सकेन । यद्यपि गत शुक्रबारदेखि बैंकहरुले ब्याजदर घटाउने निर्णय गरिसकेका थिए । जसको प्रभाव आइतबारभन्दा पछि पर्न सकेन ।

नेपाल स्टक एक्स्चेन्जका अनुसार पहिलो दिनको सुरुवाती बिन्दुभन्दा नेप्से ३ दशमलव शून्य ६ प्रतिशतले घटेर परिसूचक १ हजार १ सय ७८ दशमलव शून्य १ अंकमा पुगेको छ । 
नेप्सेमा गिरावट आउँदा यससाता सेयर बजारमा कारोबार रकम पनि ह्वात्तै घटेको छ । यससाता बजारमा १ अर्ब ६१ करोड रुपैयाँका सेयर किनबेच भएका छन् । कारोबार रकम अघिल्लो साताभन्दा अमधाभन्दा कम (५८ दशमलव ८२) प्रतिशतले कम हो ।

नेप्सेका अनुसार यस साता बजारमा १ सय ८५ कम्पनीहरुको कारोबार भएको छ । जसअनुसार २१ हजार ३ सय ६२ कारोबार भए । यसक्रममा ४६ लाख ५४ हजार कित्ता सेयर कारेबारमा आए । अघिल्लो साता बजारमा ३ अर्ब ९२ करोड रुपैयाँ बराबरको सेयर किनबेच भएका थिए । 

नेप्से बढ्दा यससाता ‘क’ वर्गका कम्पनीहरुको कारोबार मापन गर्ने सेन्सेटिभ परिसूचक पहिलो दिनको तुलनामा ३ दशमलव ४ प्रतिशतले घटेर २ सय ४९ दशमलव ८६ अंकमा आइपुगेको छ ।

नेप्से बढ्दा घट्दा यससता लगानीकर्ताले ४९ अर्ब रुपैयाँ गुमाएका छन् । अघिल्लो साता ६४ अर्ब फिर्ता पाएर खुसी  भएका लगानीकर्ताको कूल सम्पत्तिमा ४९ अर्ब ३० करोड रुपैयाँ बढेको हो । अघिल्लो साताको अन्तिम दिन १४ खर्ब ५७ अर्ब ४४ करोड रुपैयाँ रहेको कूल बजार पुँजीकरण साताको अन्तिम दिन १४ खर्ब ८ अर्ब १४ करोड रुपैयाँमा कायम भएको छ ।

यससाता कारोबार रकमका आधारमा नेपाल लाइफ इन्स्योरेन्स कम्पनी अग्रस्थानमा रह्यो । कम्पनीका साताभर १० करोड १६ लाख ४० हजार रुपैयाँका ९३ हजार कित्ता सेयर किनबेच भए । सेयर संख्याको आधारमा नेपाल बैंक शिर्ष स्थानमा रह्यो । कारोबार संख्यामा पनि नेपाल लाइफ इन्स्योरेन्स कम्पनी अग्रस्थानमा रह्यो ।

यससाता नेप्सेमा चौतारी लघुवित्तका १८ लाख ६० हजार कित्ता प्राथमिक सेयर सूचीकृत भए ।