काठमाडौं । नेपाल राष्ट्र बैंकले नयाँ आधार वर्ष बनाएर ‘उपभोक्ता मूल्य सूचकांक’ सार्वजनिक गर्ने भएको छ । बुधबार काठमाडौंमा पत्रकार सम्मेलन गरी राष्ट्र बैंकले नयाँ आधार वर्ष २०८०/०८१ लाई बनाएर ‘उपभोक्ता मूल्य सूचकांक’ सार्वजनिक गर्ने भएको हो ।

राष्ट्र बैंकले उपभोक्ता मूल्य सूचकांकका लागि यसअघि २०७१/०७२ लाई आधार वर्ष मानेर गणना गर्दै आएको थियो । अब परिवर्तन गरी यो वर्षबाट २०८०/०८१ लाई नयाँ आधार वर्ष मानेर उपभोक्ता मूल्य सूचकांक सार्वजनिक गर्ने भएको छ ।

नयाँ आधार वर्षसँगै अब प्रदेशस्तरीय मूल्य सूचकांक पनि सार्वजनिक हुने भएको छ । यसअघि राष्ट्र बैंकले प्रदेशस्तरीय सूचकांक सार्वजनिक गर्ने गरेको थिएन ।

राष्ट्र बैंकले उपभोगको प्रवृत्ति, मूल्य संकलन केन्द्र विस्तार गरी ७७ जिल्लाको ८७ मूल्यभार पाँच वर्षमा परिवर्तन हुनुपर्ने मान्यताअनुसार आधार वर्ष परिवर्तन गरेको बताएको छ । 

विगतमा प्रयोग नहुने वस्तु अहिले प्रयोग हुने र विगतमा प्रयोग हुने वस्तु अहिले नहुँदा हटाउनु परेका कारण आधार वर्ष परिवर्तन भएको नेपाल राष्ट्र बैंकका गभर्नर महाप्रसाद अधिकारीले बताए । उनले परिवर्तन गर्न खाजेका कुराहरू अहिले नै पूर्ण नहुने भन्दै परिवर्तन निरन्तर चल्ने प्रक्रिया भएको बताए । उपभोक्ता मूल्य सूचकांकमा केही तलमाथि भए आगामी दिनमा सुधार गर्दै लैजाने पनि गभर्नर अधिकारीले बताए ।

गभर्नर अधिकारीले उपभोक्ता मूल्य सूचकांक मार्केट सेन्टरहरू बढेर गएका, ५० जिल्ला मात्रै समेटिएकोमा अहिले सबै जिल्ला समेटिएको बताए । उनले ४९६ वस्तुको मूल्य संकलन गरिने भए पनि अहिले ५२५ पुर्‍याइएको बताए ।

अधिकारीले ‘उपभोक्ता मूल्य सूचकांक’ उपभोगको प्रवृत्ति भएको परिवर्तन र समयानुकूलका मूल्यहरूलाई पनि समावेश गराएर डाइनामिक बनाउन खोजिएको बताए । बजार मूल्यसँग राष्ट्र बैंकले प्रकाशित गर्ने मूल्य मिल्दोजुल्दो नभएको भन्ने सन्र्दभमा समग्र वस्तुको मूल्यको आधारमा मूल्य सूचकांक निकालिने हुँदा त्यस्तो देखिन जाने अधिकारीको भनाइ छ ।

“परिवर्तन गर्न खाजेका कुराहरू अहिल्यै पनि पूर्ण हुँदैन । हामीले यो परिपूर्ण भन्ने खोज्यौँ भने हामी सही हुँदैनौँ । परिवर्तन भन्ने कुरा निरन्तरको प्रक्रिया हो,” उनले भने, “हामी त्यही डाइरेक्सनमा जाँदै छौँ । केही तलमाथि छन् भने भोलिको दिनमा सच्याउने छौँ । ‘उपभोक्ता मूल्य सूचकांक’को सन्दर्भमा मार्केट सेन्टरहरू बढेर गएका छन् ।”

त्रिभुवन विश्वविद्यालय तथ्यांक विभाग, केन्द्रीय तथ्यांक कार्यालय र राष्ट्र बैंकको संयुक्त कमिटीले उपभोक्ता मूल्य सूचकांक तयार गरेको हो । राष्ट्र बैंकका अनुसार एक लाख दुई हजारभन्दा बढी मूल्यका भार अंकसहित औसत निकालेर उपभोक्ता मूल्य सूचकांक निकालिन्छ । ५२५ वस्तु तथा सेवाको मूल्यका आधारमा नयाँ मूल्य सूचकांक निकालिने गरेको जानकारी दिइएको छ ।