इलाम । उपनिर्वाचनले नेपाली कांग्रेसलाई दिने सन्देश के हुन्छ ? इलाम–२ मा हुने उपनिर्वाचनको प्रचारप्रसार र आमसभा कार्यक्रममा शनिबार पुगेका एक केन्द्रीय सदस्यलाई बाह्रखरीले प्रश्न गर्‍यो । उनले प्रतिप्रश्न गर्दै भने, “कस्तो सन्देशको कुरा गर्नुभएको हो ?”

कांग्रेसले चुनाव जित्दा र हार्दा कस्तो सन्देश जाने हो ?

उनले जवाफ दिए, “कांग्रेसमाथि जति प्रश्न उठ्यो, उठेका छन् र उठ्छन्, ती सबै प्रश्नको जवाफ हुनेछ ।”

संविधानसभा अध्यक्ष समेत रहेका तत्कालीन सांसद सुवासचन्द्र नेम्वाङको ०७९ भदौ २६ गते निधन भएपश्चात् इलाम–२ मा उपनिर्वाचन हुन लागेको हो । यही वैशाख १५ गते यहाँ उपनिर्वाचन हुँदै छ । चुनावी मैदानमा २० जनाले प्रतिस्पर्धा गर्दै छन् ।

मुख्य दलसहित पहिचानको मुद्दा उठाएर स्वतन्त्र उमेदवार पनि निर्वाचन मैदानमा छन् । “जसले निर्वाचन जित्छ, उसलाई जनताले रुचाएका मानिनेछ । नयाँ दलको फुर्ती, पहिचानका मुद्दा, पुराना दललाई लाग्ने आरोपलगायत विषयमा एकमुस्ट जवाफ यो निर्वाचनले दिनेछ,” ती केन्द्रीय सदस्यले भने ।

यो उपनिर्वाचनको अर्थ सत्ताभन्दा पनि संसदीय राजनीतिमा बढी देखिन्छ । नयाँ र पुराना दल दुवैलाई मतदाताले कुन रूपमा लिन्छन् भन्ने एकप्रकारको संकेत दिनेछ । ‘मिसन–८४’ मा लागेका दलहरूलाई पनि कुन रूपमा अघि बढ्ने, मतदातालाई कसरी आफ्नो प्रभावमा राख्ने भन्ने संकेत मिल्न सक्छ ।

वाम किल्लामा रुख रोप्ने अभियानमा यति बेला कांग्रेस नेताहरू इलाममा छन् ।

महामन्त्री विश्वप्रकाश शर्मा उपनिर्वाचनको कमान्ड सम्हाल्दै छन् । पार्टी नेता शेखर कोइरालाले पनि गुटका कारण चुनावी नतिजा प्रभावित नहोस् भनेर कदम चालेको उनीनिकट नेताहरू बताउँछन् । आउँदो मंगलबार अर्को चुनावी आमसभा चुलाचुलीमा राखिएको छ । त्यहाँ कोइरालासहितका नेताले सम्बोधन गर्नेछन् ।

कांग्रेसलाई जिताउन भन्दै महामन्त्री गगनकुमार थापा पनि पटक–पटक इलाम आएका छन् । उनले मतदातासँग संवाद मात्र गरेका छैनन्, घरदैलो कार्यक्रम गरिसकेका छन् । इलाम बजारमा शनिबार आयोजित आमसभामा प्रमुख अतिथि बनेर उनले सम्बोधन गरे ।

कांग्रेस प्रचार विभाग प्रमुख मीन विश्वकर्माले इलामको उपनिर्वाचनमा संयोजनको भूमिका खेलिरहेका छन् । सहमहामन्त्री भीष्मराज आङ्देम्बे पनि यस क्षेत्रमा सक्रिय भूमिकासहित आफूलाई चुनावी सभामा व्यस्त बनाइरहेका छन् ।

यसबाहेक शनिबार इलाम बजारमा आयोजित सभामा दर्जन बढी केन्द्रीय सदस्य, कोसी प्रदेशका पार्टी सभापतिसहित प्रभावशाली नेताहरू सहभागी भए । कार्यक्रममा इलामबाट मात्र नभई छिमेकी जिल्ला झापा, मोरङ र पाँचथरबाट नेता–कार्यकताको सहभागिता थियो ।

सन्देशमा नेताहरूको जोड
केन्द्रीय नेताहरूको दृष्टिकोणमा यो निर्वाचनले एकसाथ धेरै विषयमा जवाफ दिनेछ । सरकारको जोडघटाउभन्दा पनि सिंगो राजनीतिक सन्देश इलाम–२ सँग भएको बुझाइमा कांग्रेस छ ।

विशेष गरेर सुशासनको वकालत गर्ने नयाँ दल र कोसी प्रदेशमा पहिचान मुद्दाले कुन रूप लिन्छ भन्ने चिन्ता कांग्रेस नेतृत्वमा देखिन्छ ।

आमसभामा महामन्त्री थापाले उत्तेजनाको राजनीति स्वीकार गर्ने कि चेतनाको राजनीति गर्ने भनेर फैसला गर्ने जिम्मा इलामका जनताको हातमा रहेको बताए ।

अर्का महामन्त्री शर्माले भएन र भत्कियो या सकियो भनी निराशा मात्र बेच्ने ठूलो पंक्तिलाई कांग्रेस र इलाम–२ ले उपनिर्वाचनका माध्यमबाट जवाफ दिनुपर्ने बताए । उनले भने, ‘‘निराशा मात्र बेच्नुभन्दा तथ्यमा उभिएर मत माग्न अन्य दलका नेताहरूलाई पनि आग्रह गर्छु ।’’

पहिचानको मुद्दामा स्वर 
कोसी प्रदेश नामकरण र त्यसपछि देखिएको पहिचानको मुद्दा इलाम उपनिर्वाचनमा प्रखर रूपले उठाइएको विषय हो । पहिचानकै निम्ति कोसी नामकरणपश्चात् निरन्तर आन्दोलन गरिएको छ ।

यो उपनिर्वाचनमा यी विषयमा हिसाब हुने शनिबार इलामको चोकबजारमा भेटिएका केही मानिससितको अनौपचारिक संवादमा स्पष्ट झल्कन्थ्यो । आमसभामा आएका मानिसले यसमा मिश्रित धारणा राखे । कोही उपनिर्वाचनमा कांग्रेसलाई फाइदा हुने त कसैले नोक्सान हुने अड्कलबाजी गर्दै थिए ।

महामन्त्री थापाले पनि पहिचानका विषयमा आफ्नो धारणा राखे । उनले यो विषयमा विवादभन्दा पनि शान्तिपूर्ण हल आवश्यक भएको बताए ।

यो विषय उचाल्ने र उल्झनमा मात्र पार्ने उमेदवार इलाममा चाहिएको हो कि पहिचानको नारा शान्तिपूर्ण रूपमा सम्बोधन गर्ने मान्छे चाहेको भनी उनले प्रश्न गरे । “तपाईंलाई सम्हाल्ने, मिलाउने शक्ति चाहिएको छ कि पहिचानको नारा सम्बोधन गर्ने योग्य मान्छे चाहिएको ?,” उनले प्रश्न गरे ।

सहमहामन्त्री आङ्देम्बेले पनि पहिचानको मुद्दा सम्बोधन गर्ने दल कांग्रेस भएको जिकिर गरे । उनले प्रदेशलाई शान्ति क्षेत्रमा रूपान्तरण गर्नुपर्नेमा जोड दिए । “राजनीति कुनै पनि धर्म र जातिको नाममा कुनै दिन विस्फोट हुनसक्छ । शान्ति क्षेत्रमा रूपान्तरण गरौँ, यसको नेतृत्व कांग्रेसले गर्छ नै,” उनले भने ।