काठमाडौं । दुई दिनअघि प्रहरी वृत्त महाराजगञ्जको टोलीलाई एउटा सूचना आयो–टोखाक्षेत्रतिर दुर्लभ वन्यजन्तुको किनबेच भइरहेको छ । 

सो सूचना आएपछि वृत्तका प्रमुख प्रहरी नायव उपरीक्षक (डीएसपी) अमरबहादुर थापाको कमाण्डमा प्रहरी टोली टोखा क्षेत्रको ‘अपरेसन’मा खटियो ।

थापाको टोलीले सूचना पाएको २४ घण्टाभित्र बिहीबार दिउँसो १ बजे टोखा नगरपालिका–५ स्थित सुनकोसी क्याफेबाट दुर्लभ सुनकछुवासहित ६ जनालाई पक्राउ गर्न सफल भएको छ ।

पक्राउ पर्नेहरूमा काभ्रेको पनौती नगरपालिका–१० का ३२ वर्षीय जयराम घिमिरे, काभ्रे नमोबुद्धका रहर तामाङ, उदयपुरको त्रियुगाका राजकुमार राई, काभ्रेकै नयाँबस्तीका सुदर्शन राई, सोहीका नारायण थामी र रुपक बस्नेत छन् ।

उनीहरूले उक्त कछुवा ३५ लाख रुपैयाँमा बिक्री वितरण गर्ने उदेश्यले बोकेर हिँडेको प्रहरीको अनुसन्धानले देखाएको छ । दुर्लभ सुनकछुवा नेपालको तराई क्षेत्रमा पाइने गर्छ । यो संसारमै दुर्लभ प्राणी मध्येमा पर्छ ।

प्रहरीले उक्त कछुवाबारे थप अनुसन्धान गर्न जिल्ला वन कार्यालय हात्तीसार काठमाडौं पठाएको प्रहरी परिसर काठमाडौंका एसपी कुमोध ढुंगेलले जानकारी दिए ।

यसरी दुर्लभ सुनकछुवा काठमाडौंमा भेटिएको यो पहिलो पटक भने होइन । यसअघि ३ मंसिर २०७८ मा सशस्त्र प्रहरी बल नेपाल नम्बर ९ पशुपतिनाथ बाहिनी मुख्यालय काठमाडौंबाट खटिएको टोलीले टोखा नगरपालिका–७, ग्राण्डी अस्पतालनजिकैबाट सुन कछुवासहित दुईजनालाई पक्राउ गरेको थियो ।

त्यहीँ बेला उही प्रजातिको सुनकछुवासहित कालिमाटी प्रहरीले समेत चारजनालाई पक्राउ गरेको तथ्यांक प्रहरीसँग छ । यसरी संसारकै दुर्लभ मानिने सुनकछुवा पटक–पटक कहाँबाट तस्करी हुँदैछ भन्ने विषयमा वन विभागले अनुसन्धान थालेको छ ।

सुनकछुवा दुर्लभ वन्यजन्तु तथा वनस्पतिको अन्तर्राष्ट्रिय व्यापार महासन्धि (साइटिस) मा राखिएको प्रजाति हो  । प्रहरीले नियन्त्रणमा लिएको सुनकछुवा भने साइटिसमा परेको प्रजाति हो वा होइन भन्ने पुष्टि गर्न वन विभागले विधिविज्ञान प्रयोगशाला खुमलटार पठाएको वन अधिकृत शिवराम थापाले जानकारी दिए ।

“हेर्दा दुर्लभ जस्तै देखिन्छ । त्यसको पुष्टिको लागि हामीले विधिविज्ञान पठाएका छौँ,” थापाले भने । 

प्रहरीका अनुसार वन्यजन्तुको तस्करी गर्ने समूहले नेपालमा नपाइने वन्यजन्तुसमेत तस्करी गरिरहेका हुन्छन् । थापाका अनुसार प्रारम्भिक बयानमा उनीहरूले काभ्रेबाट उक्त कछुवा ल्याएको बयान दिएका छन् ।

यस्तो छ कानुनी व्यवस्था ?
वन्यजन्तुको चोरी–सिकारी तथा ओसारपसार गर्नेलाई राष्ट्रिय निकुञ्ज तथा वन्यजन्तु संरक्षण ऐन २०२९, संकटापन्न वन्यजन्तु तथा वनस्पतिको अन्तर्राष्ट्रिय व्यापार नियन्त्रण ऐन, २०७३ र साइटिस महासन्धिअनुसार कारबाही गरिने व्यवस्था छ ।

यसरी गैरकानुनी रूपले वन्यजन्तुको चोरी–सिकारी गर्ने, आखेटोपहार राख्ने, खरिद–बिक्री तथा ओसारपसार गर्नेलाई पाँच लाखदेखि १० लाख रुपैयाँसम्म जरिबाना वा पाँच वर्षदेखि १५ वर्षसम्म कैद तथा दुवै सजाय हुने कानुनी व्यवस्था छ ।